Mastopatia – czym jest? Objawy i przyczyny choroby

Mastopatia to łagodna choroba gruczołów piersi, w której przebiegu w piersiach obecne są niezłośliwe zmiany. Mogą powodować ból, bolesność i opuchliznę których wystąpienie i nasilenie zależy od cyklu miesiączkowego i poziomu hormonów. Szacuje się, że mastopatia dotyczy nawet połowy populacji kobiet w wieku rozrodczym. Jakie są czynniki ryzyka i przyczyny mastopatii? Czy mastopatia jest groźna? Jak przebiega leczenie schorzenia?

Co to jest mastopatia?

„Mastopatia” to ogólna nazwa, stosowana do określenia dysplazji (inaczej „zwyrodnienia”) sutka – łagodnej choroby gruczołów piersiowych (sutkowych). To najczęściej diagnozowane zaburzenie w strukturze wewnętrznej  i histologicznej piersi. W zależności od rodzaju zmian mastopatia może mieć postać gruczolako-włóknistą lub torbielowatą. Mastopatia jest łagodną, nienowotworową zmianą. Szacuje się, że dotyczy nawet połowy populacji kobiet w wieku rozrodczym.

Określenie „piersi mastopatyczne” oznacza piersi o gęstym utkaniu gruczołowym. Taka budowa sprzyja poszerzeniu gruczołów mlekowych i tworzeniu się w ich obrębie torbieli i gruczolakowłókniaków. Mastopatia może być jednostronna lub obejmować obie piersi [1].

Rozwój i przyczyny mastopatii

Jednoznaczne przyczyny mastopatii nie są do końca znane. Zaburzenie może mieć podłoże genetyczne. Jako główny czynnik odpowiedzialny za rozwój mastopatii wskazuje się na zaburzenia hormonalne. Estrogen i progesteron są głównymi hormonami odpowiedzialnymi za prawidłowy rozwój i funkcjonowanie tkanek budujących piersi, czyli tkanki łącznej i gruczołowej. W przypadku zachwiania równowagi hormonalnej (podwyższonego poziomu estrogenu i niedoboru progesteronu) dochodzi do nadmiernego rozrostu tkanki łącznej i gruczołów piersiowych. Wysokie stężenie estrogenu sprzyja formowaniu się w piersiach gruczolakowłókniaków i torbieli. Zmiany mogą występować pojedynczo lub mnogo.

Zwiększone ryzyko rozwoju piersi mastopatycznych występuje u kobiet, które późno zaszły w ciążę, nie karmiły piersią, doświadczyły poronienia lub mają problemy z zajściem w ciążę. Zmianom włóknistym sprzyjają urazy piersi. Mastopatia może rozwinąć się również u kobiet w wieku menopauzalnym, gdy dochodzi do zaburzenia poziomu hormonów.

Mastopatia a tarczyca

Współwystępowanie chorób tarczycy i mastopatii jest dość częste. Wskazuje się na wpływ hormonów tarczycy na pracę układu podwzgórzowo-przysadkowego, który odpowiada m.in. za produkcję i wydzielanie prolaktyny, czyli hormonu regulującego budowę i funkcjonowanie gruczołów piersiowych. Przypuszcza się, że na rozwój mastopatii narażone są również kobiety, które przeszły choroby zapalne tarczycy, gdyż w ich przebiegu dochodzi do nagłego zaburzenia poziomu hormonów.

Mastopatia – jakie są jej objawy?

Objawy mastopatii są bardzo charakterystyczne i łatwe do rozpoznania. Kobiety zgłaszają najczęściej:

• nadwrażliwość piersi na dotyk (bez względu na moment cyklu);
• dyskomfort opisywany jako napięcie lub wewnętrzne ciągnięcie;
• napadowy, kłujący ból piersi (często promieniujący w inne okolice klatki piersiowej);
• pieczenie lub mrowienie piersi;
• wyczuwalne pod palcami gładkie zgrubienia;
• ból i uczucie ciągnięcia pod pachą.

Intensywność objawów zależy od fazy cyklu menstruacyjnego i zmieniającego się wówczas poziomu hormonów. W przypadku torbielowatej mastopatii może dojść do pęknięcia cysty i wycieku płynu przez brodawkę sutkową.

Diagnostyka zmian mastopatycznych w piersiach

Wstępne rozpoznanie mastopatii jest możliwe poprzez samobadanie piersi. W przypadku zgłoszenia się kobiety do lekarza ginekolog potwierdza istnienie guzków badaniem palpacyjnym. Podejrzenie mastopatii wysnuwa się dodatkowo na podstawie opisywanych objawów. Najskuteczniejszą metodą potwierdzenia zaburzenia jest USG gruczołu sutkowego. Pozwala ono rozpoznać i rozróżnić zmiany torbielowate od gruczolakowłókniaków. Służy ono również do monitorowania stanu zdrowia piersi po rozpoznaniu zaburzenia. W przypadku licznych zmian lekarz może zlecić wykonanie biopsji cienkoigłowej. U starszych kobiet diagnostyka polega na wykonaniu mammografii.

USG a mammografia w diagnostyce mastopatii

Badanie USG piersi wykonywane jest u kobiet młodych. Wynika to z tego, że w tkance piersi przeważają gruczoły, które można dokładnie ocenić podczas ultrasonografii. Natomiast u kobiet starszych w gruczole sutkowym przeważa obecność tkanki tłuszczowej. W takim przypadku USG nie pozwala na dokładną ocenę głębiej położonych struktur.

Na wybór metody badania może wpływać waga pacjentki i ilość tkanki tłuszczowej. W przypadku kobiet z bardzo małymi piersiami, gdzie poziom tłuszczu jest znikomy (dzięki temu gruczoły są płytko położone), bez względu na wiek lepsze w diagnostyce jest badanie USG. Jeśli natomiast zawartość tkanki tłuszczowej jest znaczna, lekarz może zdecydować o badaniu mammografii, nawet jeśli pacjentka jest bardzo młoda.

W przypadku rozwoju mastopatii w okresie menopauzy zalecane jest wykonanie pakietu badań na menopauzę. Analiza wyników pozwoli określić zakres zaburzeń hormonalnych.

Jak się leczy piersi mastopatyczne?

Ponieważ głównym czynnikiem odpowiedzialnym za mastopatię są zaburzenia gospodarki hormonalnej, głównym celem leczenia powinno być ustabilizowanie poziomu hormonów. W przypadku mastopatii włóknistej nie podejmuje się leczenia zmian. Według szacunków, około 10% gruczolakowłókniaków ulega samoistnej regresji [2], a w pozostałych przypadkach zmiany się nie rozrastają. Dolegliwości bólowe i dyskomfort najczęściej ustępują po ustabilizowaniu gospodarki hormonalnej. W przypadku mastopatii torbielowatej, której zmiany powodują deformację piersi, wyciek z sutka, bardzo silny ból lub dużą asymetrię piersi, lekarz może rozważyć chirurgiczne usunięcie torbieli.